Ramowa koncepcja działań w dziedzinie edukacji klimatycznej do wykorzystania w jednostkach samorządu terytorialnego

Jan K. Czubak

1. Uwagi wstępne.

Kryzys klimatyczny jest niewątpliwie jednym z trzech najważniejszych wyzwań, przed którymi stoi obecnie ludzkość. Jest oczywiste, że skutki kryzysu klimatycznego dotykają także Polskę i wszystkie znajdujące się na jej terytorium jednostki samorządu terytorialnego. Warto, zatem prowadzić w jednostkach samorządu terytorialnego uporządkowane działania w zakresie edukacji klimatycznej. Fundacja Promocji Wiedzy Społecznej, jako organizacja pozarządowa działająca w szeroko pojętym interesie społecznym i jako element społeczeństwa obywatelskiego powinna podjąć działania na rzecz propagowania edukacji klimatycznej. Celem takich działań jest inspirowanie do działania, dawanie przykładu oraz komunikowanie wartości proklimatycznych. Zaangażowanie fundacji w edukację klimatyczną świadczyć będzie o dalekowzroczności instytucji prowadzącej świadome poczynania na rzecz poprawy jakości życia mieszkańców jednostek samorządu terytorialnego. Niniejsza koncepcja ma charakter modułowy i może być realizowana w całości lub w częściach w zależności od możliwości organizacyjnych i finansowych danej jednostki samorządu terytorialnego.

1. Moduł – Koordynacja edukacji klimatycznej.

Aby uniknąć rozproszenia i przypadkowości działań w zakresie edukacji klimatycznej jednostka samorządu terytorialnego powinna w strukturze organizacyjnej administracji samorządowej powołać stanowisko, którego zadaniem będzie inicjowanie i koordynowanie tego rodzaju poczynań. Stanowisko takie może być autonomicznym i samodzielnym miejscem pracy, ale też dopuszczalne jest dodanie takich kompetencji do stanowiska już funkcjonującego w ramach struktury administracyjnej jednostki samorządu terytorialnego. Do zadań wpisanych w kompetencje takiego stanowiska należeć powinno m. in.:

1. Koordynowanie działań realizowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego w zakresie edukacji klimatycznej.
2. Ustanowienie platformy komunikacji wewnętrznej dedykowanej działaniom w zakresie edukacji klimatycznej.
3. Utworzenie źródła rzetelnej informacji dotyczącej edukacji klimatycznej.
4. Projektowanie kampanii informacyjnych dotyczących edukacji klimatycznej.

1. Moduł – Strategia klimatyczna realizowana na obszarze jednostki samorządu terytorialnego.

Realizacja tego modułu wymagać będzie ścisłej współpracy pomiędzy strukturami administracji jednostki samorządu terytorialnego a jego jednostkami organizacyjnymi oraz spółkami komunalnymi stanowiącymi jego własność. Zatem działania w zakresie edukacji klimatycznej powinny być ściśle skoordynowane, aby nie były dublowane i wzajemnie się uzupełniały. Strategia powinna zawierać następujące elementy:

1. Szczegółowy plan działań jednostki samorządu terytorialnego w zakresie edukacji klimatycznej.
2. Standardy klimatyczne dla imprez kulturalnych i rekreacyjnych organizowanych lub wspieranych finansowo przez jednostkę samorządu terytorialnego lub jego jednostki organizacyjne oraz inne podmioty zależne.
3. Kryteria klimatyczne dla zleceniobiorców zewnętrznych pracujących dla jednostki samorządu terytorialnego, jego jednostek organizacyjnych oraz innych podmiotów zależnych, także w zakresie realizacji zamówień publicznych.
4. Utworzenie i zasady działania Centrum Doradztwa Klimatycznego, które służyłoby informacjami dla mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego w zakresie działań proklimatycznych oraz dla podmiotów gospodarczych prowadzących działania inwestycyjne na terenie jednostki samorządu terytorialnego.
5. Powołanie panelu klimatycznego działającego przy jednostce samorządu terytorialnego, jako miejsca współpracy i konsultacji z mieszkańcami jednostki samorządu terytorialnego, w zakresie edukacji klimatycznej.

Przygotowując strategię pamiętać trzeba, iż musi ona zwierać treści dostosowane do różnego typu odbiorców, np. w inny sposób dla uczniów, a w inny dla seniorów.

1. Moduł – Nagrody klimatyczne przyznawane przez jednostkę samorządu terytorialnego.

Ustanowienie corocznego wyróżnienia przyznawanego przez jednostkę samorządu terytorialnego dla osób fizycznych i prawnych za dążenie do neutralności klimatycznej. Wyróżnienie może być przyznawane, w kilku kategoriach, np.:

1. Osoba działająca na rzecz klimatu.
2. Szkoła działająca na rzecz klimatu.
3. Inwestycja uwzględniająca działania pro klimatyczne.
4. Organizacja pozarządowa działająca na rzecz klimatu.

Działanie to będzie stanowiło wsparcie proklimatycznych poczynań na obszarze jednostki samorządu terytorialnego oraz promowanie postaw proklimatycznych. Wyróżnienie, co do zasady, powinno mieć charakter honorowy, ale też dopuszczalne jest ustanowienie wyróżnienia w postaci grantu na realizację konkretnego projektu proklimatycznego dla wyróżnionej organizacji pozarządowej. Dodatkowo będzie to platforma prezentacji działań wdrażanych przez jednostkę samorządu terytorialnego w ramach edukacji klimatycznej oraz stworzy zachętę do promocji postaw proklimatycznych.

• Moduł – Jednostka samorządu terytorialnego neutralna klimatycznie.

Jednostka samorządu terytorialnego powinna podjąć działania zmierzające do własnej neutralności klimatycznej, czyli podjąć działania prowadzące w konsekwencji do jak najmniejszego wpływu funkcjonowania na środowisko naturalne. Oczywiście jest to trudne zadanie, wymagające sporego wysiłku. Neutralność klimatyczna jednostki samorządu terytorialnego powinna zawierać m. in.:

1. Minimalizowanie zużycia energii oraz korzystanie z czystej energii.
2. Zmniejszenie zużycia papieru oraz wykorzystanie papieru z recyklingu.
3. Ograniczenie zużycia plastiku.
4. Biuro przyjazne środowisku, np. stosowanie, w miarę możliwości, naturalnego światła oraz nieprzegrzewanie pomieszczeń.
5. Proklimatyczne nawyki transportowe niwelujące ślad węglowy.
6. Akcja sadzenia drzew na obszarze jednostki samorządu terytorialnego oraz promowanie takich działań.
7. Informowanie o podjętych działaniach, np. zamieszczanie informacji: „druk na papierze z recyklingu”.

Wyżej wymienione działania jednostki samorządu terytorialnego pokażą także symboliczną zmianę myślenia o kryzysie klimatycznym.

• Moduł – Szkolenia klimatyczne dla pracowników jednostki samorządu terytorialnego.

Prowadzenie przez jednostkę samorządu terytorialnego działań w zakresie edukacji klimatycznej oraz propagowania zachowań proklimatycznych powinno być sprzężone z kształtowaniem świadomości takich działań wśród pracowników administracji jednostki samorządu terytorialnego, jego jednostek organizacyjnych oraz innych podmiotów zależnych. Ważne jest także, aby pracownicy mieli świadomość jak wielką wagę przywiązuje kierownictwo jednostki samorządu terytorialnego do działań proklimatycznych. Aby to osiągnąć należy przeprowadzić cykl szkoleń klimatycznych dla pracowników administracji jednostki samorządu terytorialnego, jego jednostek organizacyjnych oraz innych podmiotów zależnych. W trakcie szkoleń pracownicy administracji jednostki samorządu terytorialnego, jego jednostek organizacyjnych oraz innych podmiotów zależnych nie tylko zapoznają się z uzasadnieniem działań w zakresie edukacji klimatycznej, ale przede wszystkim otrzymają wiedzę o praktycznych działaniach na rzecz ochrony i poprawy klimatu. W dalszej kolejności jednostka samorządu terytorialnego może realizować takie szkolenia dla podmiotów zewnętrznych. Szkolenia powinny zawierać treści opisane w częściach II i IV niniejszej koncepcji.

• Moduł – Współpraca z podmiotami działającymi na rzecz klimatu.

Podjęcie działań w tym module musi zostać poprzedzone kwerendą i ustaleniem podmiotów działających na rzecz klimatu na obszarze jednostki samorządu terytorialnego. Współpraca powinna dotyczyć wymiany informacji dotyczących edukacji klimatycznej, a także rozpoznaniu potrzeb lokalnej społeczności w tym zakresie. Natomiast w odniesieniu do instytucji naukowych współpraca powinna dotyczyć wymiany i pozyskania pomysłów dotyczących realizacji edukacji klimatycznej. Realizacja tego modułu będzie także służyć rozpowszechnianiu informacji o działaniach proklimatycznych jednostki samorządu terytorialnego.

• Moduł – Wspieranie działań zewnętrznych w zakresie edukacji klimatycznej.

Jednostka samorządu terytorialnego realizując zadania wynikające z edukacji klimatycznej może także podjąć działania pośrednie. Jednostka samorządu terytorialnego organizując lub wspierając finansowo na swoim obszarze działania różnego rodzaju imprezy kulturalne i rekreacyjne powinna jednocześnie informować o niezbędnych działaniach proklimatycznych. Ważne jest stworzenie wzorca kulturowego wskazującego, iż takie wydarzenia powinny być maksymalnie proklimatyczne, poprzedzone określeniem śladu węglowego. Na organizatorów wspomnianych imprez należy nałożyć obowiązek informowania o sprawach z zakresu edukacji klimatycznej oraz wprowadzać elementy neutralne klimatyczne, opisane w części V. Wydaje się, że zasadne jest opracowanie standardu proklimatycznego dla imprez organizowanych lub wspieranych finansowo przez jednostką samorządu terytorialnego tak jak to opisano w części III pkt 3.

1. Podsumowanie.

Zakres realizacji działań opisanych w niniejszej ramowej koncepcji jest uzależniony od możliwości finansowych jednostki samorządu terytorialnego, ponieważ w niektórych aspektach niezbędne będzie wydatkowanie środków finansowych. Wymaga to, zatem dodatkowej analizy finansowej po opracowaniu strategii opisanej w części III. Wydaje się również niezbędne skonsultowanie zakresu działania z mieszkańcami jednostki samorządu terytorialnego. Niniejsza ramowa koncepcja jest opisem maksymalnego zakresu działań na rzecz edukacji klimatycznej, ale jak zaznaczyłem w części I można realizować te zadania, w zależności od możliwości finansowych, organizacyjnych i prawnych, także etapami lub tylko w części.